Τι εννοούμε με τον όρο?
Πρόκειται για τη δυνανεξία (δηλαδή κάτι που ο οργανισμός δεν ανέχεται) στη γλουτένη, μιά πρωτείνη, που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη. Ως συνέπεια της συγκεκριμένης αντίδρασης, έχουμε την παραγωγή αντισωμάτων από το ανοσολογικό σύστημα του ατόμου, γεγονός που καταλήγει στην καταστροφή των συστατικών του εσωτερικού τοιχώματος του λεπτού εντέρου, που ονομάζονται εντερικές λάχνες και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.
Τί επιπολασμό έχει στη χώρα μας και πού οφείλεται?
Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου. Πιθανολοφείται ότι, το ποσοστό εμφάνισης της κοιλιοκάκης, κυμάινεται από 1-2000 έως 1-3000 κατοίκους. Σε άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία και τις ΗΠΑ το ποσοστό κυμάινεται από 1-150 έως 1-300 και έως 1-10000, 1-20000 σε χώρες της Ασίας. Η αιτιοπαθογένεια της νόσου είναι αρκετά περίπλοκη και πολυπαραγοντική. Συνοπτικά με σημαντικό παθογενετικό ρόλο, φάινεται να εμπλέκονται διάφοροι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, συνεπικουρούμενοι από ποικίλλους ανοσολογικούς.
Ποιός ο ρόλος της κληρονομικότητας και άλλων παραγόντων?
Η κληρονομικότητα διαδραματίζει σαφή ρόλο, με ποσοστό εκδηλώσεως της νόσου, σε συγγενείς 1ου βαθμού, να υπολογίζεται σε 8 με 18%. Από τους περιβαλλοντικόυς παράγοντες, συνηθέστερα ανοχοποιέιται η πρότερη έκθεση του ασθενούς σε διάφορους ιούς-αδενοιούς. Αποτέλεσμα των ανωτέρω διεργασιών είναι η ανολογική απάντηση, που χαρακτηρίζεται από την παραγωγή αυτο αντισωμάτων κατά δομικών συστατικών του ασθενούς, όπως αντισώματα κατά του ενδομυιού και της ιστικής τρανσγλουταμινάσης.
Με ποιά συμπτώματα εκδηλώνεται και από ποιά ηλικία?
Τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Στα βρέφη συνήθως. εκδηλώνεται με γαστρεντερικές ενοχλήσεις, όπως διάρροια, συχνές, ογκώδεις και ιδιαίτερα δύσοσμες κενώσεις και επιπλέον στασιμότητα της ανάπτυξης ή και απώλεια βάρους.
Στα παιδιά, εκτός από τα παραπάνω, μπορούν επίσης, να εκδηλωθούν, ναυτία, έμετοι, ανορεξία, αναιμία, δερματίτιδα και στοματικές άφθες. Είναι επίσης πιθανόν να παρατηρηθεί οξυθυμία.
Στούς ενήλικες και σε αρχικό στάδιο εκδήλωσης της ασθένειας, παρατηρέίται γενικά αίσθημα αδιαθεσίας και κόπωσης, ακόμη και οταν οι γαστρεντερικές διαταραχές είναι περιορισμένες. Στη συνέχεια, και ως συνέπεια της μειωμένης απορρόφησης βιταμινών , ιχνοστοιχείων και θρεπτικών συστατικών, παρατηρείται αναιμία, οστεοπενία και οστεοπόρωση καθώς και νευρικές διαταραχές αλλά και ορμονικές. Ολα αυτά ενδέχεται να επηρεάσουν σοβαρά την ποιότητα ζωής του ατόμου με κοιλιοκάκη, με αρνητικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα του ασθενούς.
Ποιές είναι οι υποκλινικές μορφές της?
Στην κλασσική της εμφάνιση η κοιλιοκάκη εκδηλώνεται με συμπτώματα από το γαστεντερικό σωλήνα. Στην υποκλινική μορφή της νόσου, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν άτυπα συμπτώματα όπως καθυστερημένη ανάπτυξη, αναιμία, υπογονιμότητα. Στις περιπτώσεις αυτές η υποψία κοιλιοκάκης, πρέπει να τεκμηριώνεται με κατάλληλο ανοσολογικό και ιστολογικό διαγνωστικό έλεγχο. Σπάνια έχουμε και τη σιωπηλή μορφή της νόσου σε άτομα, που ενώ είναι ασυμπτωματικά, έχουν θετικό ανοσολογικό και ιστολογικό διαγνωστικό έλεγχο.
Πώς γίνεται η διάγνωση?
Οι πρώτες ενδείξεις από τα συμπτώματα που εξηγήσαμε προηγουμένως, θα πρέπει να οδηγήσουν σε ειδική εξέταση αίματος για τη διαπίστωση της παρουσίας των αντισωμάτων, που προαναφέρθηκαν. Σε περίπτωση παρουσίας τέτοιων αντισωμάτων στο αίμα, το επόμενο βήμα είναι η ταυτοποίηση της πάθησης με βιοψία δείγματος του εσωτερικόυ τοιχώματος του λεπτού εντέρου, που σήμερα συνήθως, λαμβάνεται ενδοσκοπικά, κατά τη διάρκεια της γαστροσκόπησης. Τα χαρακτηριστικά ιστολογικά ευρήματα συνοψίζονται στην ατροφία των εντερικών λαχνών και την υπερπλασία των κρυπτών στο βιοπτικό υλικό των ασθενών.
Γιά την οριστική διάγνωση της ασθένειας, η συνήθης πρακτική εμπλέκει περαιτέρω βιοψίες εντερικόυ βλεννογόνου, μετά από εναλλαγή δίαιτας με ή χωρίς γλουτένη, με αντίστοιχα ιστολογικά ευρήματα την καταστροφή και την αποκατάσταση των εντερικών λαχνών.
Υπάρχουν διαγνωστικές παγίδες?
Η διάγνωση που βασίζεται αποκλειστικά στους ορολογικόυς δείκτες είναι δυνατόν να υποεκτιμήσει τη νόσο σε ικανό ποσοστό και αυτό γιατί η καταναλισκόμενη ποσότητα γλουτένης από τον ασθενή, καθώς και βαθμός ατροφίας των λαχνών μπορε΄΄ι να επηρρεα΄ζουν τα ορολογικά αποτελέσματα. Επι πλέον η χορήγηση διαφόρων φρμάκων, πχ ανοσοκατασταλτικά, 'οπως επίσης και διάβορα νοσήματα πχ σακχαρώδης διαβήτης, και χρόνιες ηπατοπάθειες, μπορεί να επηρρεάσουν τους ορολογικόυς δείκτες. Από τις παρστηρήσεις αυτές, γίνεται αντιληπτό ότι ,η ιστολογική εκτίμση δέιγματος βλεννογόνου του λεπτού εντέρου, είναι ο ασφαλέστερος τρόπος διάγνωσης της νόσου.
Ποιά είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση?
Η πλήρης απόσυρση από το διαιτολόγιο της γλουτένης, είναι ουσιαστικά η κύρια θεραπεία της νόσου και πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο διαιτολόγο. Η βρώμη το ρύζι, η πατάτα, η σόγια , ξηροί καρποί και ο αραβόσιτος, είναι κάποια από τα τρόφιμα που μπορεί να καταναλώνει εναλλακτικά ο ασθενής. Μερικόι ασθενείς έχουν την δυνατότητα να καταναλώνουν μικρές ποσότητες γλουτένης, διατηρώντας την κλινική και ιστολογική τους εικόνα σε ύφεση, σε αντίθεση με άλλους, που με την κατανάλωση πολύ μικρών ποσοτήτων γλουτένης, μιάς μικρής φέτας ψωμιού έστω, υποτροπιάζουν.
Επίμονος μετεωρισμός κοιλίας, ή πολτώδεις κενώσεις, πιθανόν να οφείλονται σε δυτεροπαθή έλλειψη λακτάσης, οπότε συνίσταται μείωση της καταναλισκόμενης ποσότητας γάλακτος και λοιπών γαλακτοκομικών ποιόντων.
Πόσο εφικτή είναι η πλήρης αποφυγή της γλουτένης?
Η αυστηρή , δια βιόυ, ελεύθερη γλουτένης δίαιτα, έχει σαν αποτέλεσμα την επαναφορά του τοιχώματος του λεπτού εντέρου σε κανονικη΄κατάσταση και τον έλεγχο της πάθησης. Το ευτύχημα είναι ότι σήμερα, διατίθενται πολλές τροφές που είναι ελεύθερες γλουτένης, που μπορεί να διασφαλίζουν μιά διατροφή χωρίς ιδιαίτερες στερήσεις και εξαναγκασμούς.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί και σε ελάχιστες ποσότητες της εν λόγω πρωτείνης, γιατί το μέγεθος της βλάβης του λεπτού εντέρου και ο χρόνος αποκατάστασης μπορεί να είναι δυσανάλογα μεγαλύτερα προς την ποσότητα της καταναλωθείσης γλουτένης.
Οσον αφορά την κρυμένη γλουτένη?
Επειδή όπως ήδη αναφέρθηκε και η παραμικρή ποσότητα γλουτένης στην τροφή μπορεί να καταλήξει σε βλάβη του εντερικού βλεννογόνου, στο εμπόριο κυκλοφορούν ανιχνευτές γλουτένης, σε μορφή στειλεών, οι οποίοι εντοπίζουν την παρουσία της στις τροφές. Σε κάθε περίπτωση, λίγη διαιτητική πειθαρχία μπορεί να εξασφαλίσει καλές διατροφικές συνήθειες και καλή ποιότητα ζωής.
Πρόκειται για τη δυνανεξία (δηλαδή κάτι που ο οργανισμός δεν ανέχεται) στη γλουτένη, μιά πρωτείνη, που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη. Ως συνέπεια της συγκεκριμένης αντίδρασης, έχουμε την παραγωγή αντισωμάτων από το ανοσολογικό σύστημα του ατόμου, γεγονός που καταλήγει στην καταστροφή των συστατικών του εσωτερικού τοιχώματος του λεπτού εντέρου, που ονομάζονται εντερικές λάχνες και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.
Τί επιπολασμό έχει στη χώρα μας και πού οφείλεται?
Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου. Πιθανολοφείται ότι, το ποσοστό εμφάνισης της κοιλιοκάκης, κυμάινεται από 1-2000 έως 1-3000 κατοίκους. Σε άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία και τις ΗΠΑ το ποσοστό κυμάινεται από 1-150 έως 1-300 και έως 1-10000, 1-20000 σε χώρες της Ασίας. Η αιτιοπαθογένεια της νόσου είναι αρκετά περίπλοκη και πολυπαραγοντική. Συνοπτικά με σημαντικό παθογενετικό ρόλο, φάινεται να εμπλέκονται διάφοροι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, συνεπικουρούμενοι από ποικίλλους ανοσολογικούς.
Ποιός ο ρόλος της κληρονομικότητας και άλλων παραγόντων?
Η κληρονομικότητα διαδραματίζει σαφή ρόλο, με ποσοστό εκδηλώσεως της νόσου, σε συγγενείς 1ου βαθμού, να υπολογίζεται σε 8 με 18%. Από τους περιβαλλοντικόυς παράγοντες, συνηθέστερα ανοχοποιέιται η πρότερη έκθεση του ασθενούς σε διάφορους ιούς-αδενοιούς. Αποτέλεσμα των ανωτέρω διεργασιών είναι η ανολογική απάντηση, που χαρακτηρίζεται από την παραγωγή αυτο αντισωμάτων κατά δομικών συστατικών του ασθενούς, όπως αντισώματα κατά του ενδομυιού και της ιστικής τρανσγλουταμινάσης.
Με ποιά συμπτώματα εκδηλώνεται και από ποιά ηλικία?
Τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Στα βρέφη συνήθως. εκδηλώνεται με γαστρεντερικές ενοχλήσεις, όπως διάρροια, συχνές, ογκώδεις και ιδιαίτερα δύσοσμες κενώσεις και επιπλέον στασιμότητα της ανάπτυξης ή και απώλεια βάρους.
Στα παιδιά, εκτός από τα παραπάνω, μπορούν επίσης, να εκδηλωθούν, ναυτία, έμετοι, ανορεξία, αναιμία, δερματίτιδα και στοματικές άφθες. Είναι επίσης πιθανόν να παρατηρηθεί οξυθυμία.
Στούς ενήλικες και σε αρχικό στάδιο εκδήλωσης της ασθένειας, παρατηρέίται γενικά αίσθημα αδιαθεσίας και κόπωσης, ακόμη και οταν οι γαστρεντερικές διαταραχές είναι περιορισμένες. Στη συνέχεια, και ως συνέπεια της μειωμένης απορρόφησης βιταμινών , ιχνοστοιχείων και θρεπτικών συστατικών, παρατηρείται αναιμία, οστεοπενία και οστεοπόρωση καθώς και νευρικές διαταραχές αλλά και ορμονικές. Ολα αυτά ενδέχεται να επηρεάσουν σοβαρά την ποιότητα ζωής του ατόμου με κοιλιοκάκη, με αρνητικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα του ασθενούς.
Ποιές είναι οι υποκλινικές μορφές της?
Στην κλασσική της εμφάνιση η κοιλιοκάκη εκδηλώνεται με συμπτώματα από το γαστεντερικό σωλήνα. Στην υποκλινική μορφή της νόσου, οι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν άτυπα συμπτώματα όπως καθυστερημένη ανάπτυξη, αναιμία, υπογονιμότητα. Στις περιπτώσεις αυτές η υποψία κοιλιοκάκης, πρέπει να τεκμηριώνεται με κατάλληλο ανοσολογικό και ιστολογικό διαγνωστικό έλεγχο. Σπάνια έχουμε και τη σιωπηλή μορφή της νόσου σε άτομα, που ενώ είναι ασυμπτωματικά, έχουν θετικό ανοσολογικό και ιστολογικό διαγνωστικό έλεγχο.
Πώς γίνεται η διάγνωση?
Οι πρώτες ενδείξεις από τα συμπτώματα που εξηγήσαμε προηγουμένως, θα πρέπει να οδηγήσουν σε ειδική εξέταση αίματος για τη διαπίστωση της παρουσίας των αντισωμάτων, που προαναφέρθηκαν. Σε περίπτωση παρουσίας τέτοιων αντισωμάτων στο αίμα, το επόμενο βήμα είναι η ταυτοποίηση της πάθησης με βιοψία δείγματος του εσωτερικόυ τοιχώματος του λεπτού εντέρου, που σήμερα συνήθως, λαμβάνεται ενδοσκοπικά, κατά τη διάρκεια της γαστροσκόπησης. Τα χαρακτηριστικά ιστολογικά ευρήματα συνοψίζονται στην ατροφία των εντερικών λαχνών και την υπερπλασία των κρυπτών στο βιοπτικό υλικό των ασθενών.
Γιά την οριστική διάγνωση της ασθένειας, η συνήθης πρακτική εμπλέκει περαιτέρω βιοψίες εντερικόυ βλεννογόνου, μετά από εναλλαγή δίαιτας με ή χωρίς γλουτένη, με αντίστοιχα ιστολογικά ευρήματα την καταστροφή και την αποκατάσταση των εντερικών λαχνών.
Υπάρχουν διαγνωστικές παγίδες?
Η διάγνωση που βασίζεται αποκλειστικά στους ορολογικόυς δείκτες είναι δυνατόν να υποεκτιμήσει τη νόσο σε ικανό ποσοστό και αυτό γιατί η καταναλισκόμενη ποσότητα γλουτένης από τον ασθενή, καθώς και βαθμός ατροφίας των λαχνών μπορε΄΄ι να επηρρεα΄ζουν τα ορολογικά αποτελέσματα. Επι πλέον η χορήγηση διαφόρων φρμάκων, πχ ανοσοκατασταλτικά, 'οπως επίσης και διάβορα νοσήματα πχ σακχαρώδης διαβήτης, και χρόνιες ηπατοπάθειες, μπορεί να επηρρεάσουν τους ορολογικόυς δείκτες. Από τις παρστηρήσεις αυτές, γίνεται αντιληπτό ότι ,η ιστολογική εκτίμση δέιγματος βλεννογόνου του λεπτού εντέρου, είναι ο ασφαλέστερος τρόπος διάγνωσης της νόσου.
Ποιά είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση?
Η πλήρης απόσυρση από το διαιτολόγιο της γλουτένης, είναι ουσιαστικά η κύρια θεραπεία της νόσου και πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο διαιτολόγο. Η βρώμη το ρύζι, η πατάτα, η σόγια , ξηροί καρποί και ο αραβόσιτος, είναι κάποια από τα τρόφιμα που μπορεί να καταναλώνει εναλλακτικά ο ασθενής. Μερικόι ασθενείς έχουν την δυνατότητα να καταναλώνουν μικρές ποσότητες γλουτένης, διατηρώντας την κλινική και ιστολογική τους εικόνα σε ύφεση, σε αντίθεση με άλλους, που με την κατανάλωση πολύ μικρών ποσοτήτων γλουτένης, μιάς μικρής φέτας ψωμιού έστω, υποτροπιάζουν.
Επίμονος μετεωρισμός κοιλίας, ή πολτώδεις κενώσεις, πιθανόν να οφείλονται σε δυτεροπαθή έλλειψη λακτάσης, οπότε συνίσταται μείωση της καταναλισκόμενης ποσότητας γάλακτος και λοιπών γαλακτοκομικών ποιόντων.
Πόσο εφικτή είναι η πλήρης αποφυγή της γλουτένης?
Η αυστηρή , δια βιόυ, ελεύθερη γλουτένης δίαιτα, έχει σαν αποτέλεσμα την επαναφορά του τοιχώματος του λεπτού εντέρου σε κανονικη΄κατάσταση και τον έλεγχο της πάθησης. Το ευτύχημα είναι ότι σήμερα, διατίθενται πολλές τροφές που είναι ελεύθερες γλουτένης, που μπορεί να διασφαλίζουν μιά διατροφή χωρίς ιδιαίτερες στερήσεις και εξαναγκασμούς.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί και σε ελάχιστες ποσότητες της εν λόγω πρωτείνης, γιατί το μέγεθος της βλάβης του λεπτού εντέρου και ο χρόνος αποκατάστασης μπορεί να είναι δυσανάλογα μεγαλύτερα προς την ποσότητα της καταναλωθείσης γλουτένης.
Οσον αφορά την κρυμένη γλουτένη?
Επειδή όπως ήδη αναφέρθηκε και η παραμικρή ποσότητα γλουτένης στην τροφή μπορεί να καταλήξει σε βλάβη του εντερικού βλεννογόνου, στο εμπόριο κυκλοφορούν ανιχνευτές γλουτένης, σε μορφή στειλεών, οι οποίοι εντοπίζουν την παρουσία της στις τροφές. Σε κάθε περίπτωση, λίγη διαιτητική πειθαρχία μπορεί να εξασφαλίσει καλές διατροφικές συνήθειες και καλή ποιότητα ζωής.
Δρ Θεόδωρος Ροκκάς, MD PhD FAcG AGAF FEBG, επίκουρος καθηγητης, Δντης της Γαστρεντερολογικής Κλινικής Νοσοκομείου ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ
από το περιοδικό PHARMANEWS Απρ 2010
No comments:
Post a Comment