Δυσκοιλιότητα και Φυτικές ίνες

του Αναστάσιου Ρούσσου γαστρεντερολόγου ηπατολόγου Διδάκτορος της Ιατρικής Σχολής του Παν.Αθ.

Πρακτικά δυσκοιλιότητα έχει ένας άνθρωπος μe λιγότερες από 3 κενώσεις την εβδομάδα και/ή συχνά σημαντική δυσκολία στην αφόδευση, ακόμη και εάν έχει σχεδόν καθημερινές κενώσεις.

Η δυσκοιλιότητα απόδίδεται σχεδόν πάντα, σε συνήθειες της καθημερινότητας, όπως σε ζωικά λίπη και φτωχή σε φυτικές ίνες διατροφή, η καθιστική ζωή, η απουσία σωματικής άσκησης, το stress και η ακούσια αναστολή της ανάγκης για κένωση.

Οι φυτικές ίνες ταξινομούνται ανάλογα με τη διαλυτότητά τους ,σε διαλυτές και αδιάλυτες. Και τα δύο είδη υπάρχουν σε διαφορετικές αναλογίες σε πολλά τρόφιμα. Καλές πηγές διαλυτών φυτικών ινών είναι η βρώμη, το κριθάρι, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια κλπ). Τα δημητριακά και το ψωμί ολικής αλέσεως είναι πλούσιες πηγές αδιάλυτων φυτικών ινών.

Η καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας βασίζεται στη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών και στην αύξηση των προσλαμβανομένων φυτικών ινών,είτε μέσω της διατροφής, είτε μέσω της λήψης ειδικών συμπληρωμάτων.
Οι φυτικές ίνες συμβάλλουν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας αυξάνοντας το βάρος των κοπράνων και μειώνοντας τον χρόνο διέλευσής τους από τον γαστρεντερικό σωλήνα.
Δυστυχώς όμως, για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στη χώρα μας, η μέση ημερήσια πρόσληψη φυτικών ινών, υπολείπεται κατά 50% της ελάχιστης ποσότητας που απαιτείται για την ομαλή εντερική λειτουργία.
Σε λαούς της Αφρικής, όπου οι φυτικές ίνες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του καθημερινού διαιτολογίου, η δυσκοιλιότητα είναι άγνωστη.

Πράγματι ορισμένες συνήθειες μπορούν να επιδεινώσουν σημαντικά τη δυσκοιλιότητα. Η κυριότερη από αυτές είναι η έλλειψη σωματικής άσκησης. Γιά να κινητοποιηθεί επαρκώς το έντερο έχει ανάγκη την κίνηση του υπολοίπου σώματος. Η καθιστική ζωή αποτελεί ένα από τα συχνά αίτια της δυσκοιλιότητος. Η αναστολή της ανάγκης για κένωση, συχνά λόγω φόρτου εργασίας ή του φόβου της μετάδοσης ασθενειών από κοινόχρηστες τουαλέτες, αναστέλλει το αντανακλαστικό της αφόδευσης, με αποτέλεσμα την δυσκοιλιότητα. Τέλος το άγχος οδηγεί σε έκλυση ορμονών που μειώνουν την κινητικότητα του παχέος εντέρου και προκαλούν δυσκοιλιότητα.

Στην καθημερινή διατροφή όλων μας πρέπει να περιλαμβάνονται: άφθονα φρούτα ιδιαίτερα ακτινίδια, δαμάσκηνα και εσπεριδοειδή, μή επεξεργασμένοι χυμοί, 3-4 μερίδες πράσινων λαχανικών, 8-10 ποτήρια νερό τους χειμερινούς μήνες και 10-12 τους θερινούς, προιόντα ολικής αλέσεως όπως ψωμί και παξιμάδια ή δημητριακά ολικής αλέσεως.

Σε αντίθεση με τις φυτικές ίνες που αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων και διεγείρουν την κινητικότητα του γαστρεντερικού , υπάρχουν τροφές οι οποίες, όχι μόνο δεν προσδίδουν όγκο στα κόπρανα, δεν αφήνουν δηλ υπόλειμμα, αλλά μειώνουν και την κινητικότητα του εντέρου. Στην κατηγορία αυτή, περιλαμβάνονται τροφές που είναι πλούσιες σε ζωικό λίπος (γαλακτοκομικά προιόντα, κρέας και επεξεργασμένα παράγωγα κρέατος)και σε τεχνικά σάκχαρα (ζάχαρη και παράγωγά της)
Είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ότι οι έτοιμες τύπου fast food τροφές είναι κατα κανόνα πλούσιες σε λίπος και ζάχαρη, και οδηγούν σε δυσκοιλιότητα.

Σημαντική θεωρείται η ένταξη της σωματικής άσκησης στην καθημερινότητά μας. Η ήπια αεροβική άσκηση (περπάτημα τρέξιμο, κολύμπι), έχει θεαματικά αποτελέσματα, όσον αφορά στην ομαλή κινητικότητα του εντέρου. αντίθετα η αναερόβια άσκηση (όπως η άρση βαρών) δεν προσφέρει στην αντιμετώπισή της. Ακόμα, σημαντική είναι η προσπάθεια για αφόδευση αμέσως με την εμφάνιση της επιθυμίας και όχι μόνο όταν η ανάγκη γίνει επιτακτική. Ο φόβος μετάδοσης μολυσματικού νοσήματος από κοινόχρηστες τουαλέτες είναι αδικαιολόγητος.

Εκτός από την πρόληψη και την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητος η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή οδηγεί σε μείωση της πιθανότητας εμφάνισης πολυπόδων και καρκίνου του παχέος εντέρου. Επίσης μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης μιάς σειράς μεταβολικών νοσημάτων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, και η λιπώδης διήθηση του ήπατος.

Οι κίνδυνοι από την υπερβολική κατανάλωση φυτικών ινών είναι ελαχιστοι. Ατομα που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή για καρδιολογικά νοσήματα ή νοσήματα των αγγείων πρέπει να καταναλώνουν φυτικές ίνες με μέτρο, καθώς η υπερβολική κατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη αποτελεσματικότητα της αντιπηκτικής αγωγής. Επίσης άτομα που έχουν πρόσφατα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση στη κοιλιακή χώρα, πρέπει να καταναλώνουν φυτικές ίνες, έπειτα από συνεννόηση με τον γιατρό τους.

Υπάρχουν νοσήματα που ευθύνονται για τη δυσκοιλιότητα?
Υπάρχουν παθήσεις του παχέος εντέρου (πχ πολύποδες) αλλά και συστηματικά (διαβήτης, νόσος Πάρκινσον, υποθυρεοειδισμός, πολλαπλή σκληρυνση κ.α) που μπορούν να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα. Καθένας πάνω από τα 50 και καθένας που παρουσιάζει πρόσφατη έναρξη δυσκοιλιότητας ανεξαρτήτως ηλικίας με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου θα πρέπει να υποβάλλεται αμέσως σε έλεγχο.
Τέλος, δυσκοιλιότητα προκαλούν ορισμένα φάρμακα (αντιδιαρροικά, καρδιολογικά, αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά)